Spoorwegnostalgie

Plandampf im Werratal

Hoewel het in West-Europa geen klusje van niemendal is om nog stoomlocomotieven voor historisch verantwoorde treinen te vinden, kan het af en toe nog wel. Prachtmogelijkheden om stomers voor verantwoorde samenstellingen te fotograferen zijn de zogenaamde Plandampf-evenementen die in Duitsland worden georganiseerd. Enkele hobbyisten hebben zich immers ontpopt tot organisatoren van dergelijke evenementen. Binnen de mogelijkheden stellen ze een attractief programma op en dan is het een zaak van eerlijkheid door de deelnemende hobbyisten. Men rekent er immers op dat de deelnemende hobbyisten (die per auto de treinen achtervolgen) een bijdrage leveren in de kosten. Voor de eerlijke hobbyist is dit maar een vanzelfsprekendheid als je ziet wat de organisatie van zo'n evenement kost...

Voor uw webmaster was het evenement "Plandampf im Werratal" zijn kennismaking met dit soort evenementen. Voor dit evenement werden een aantal spoorlijnen in het Werra-tal bereden. Van de Werra hebt u misschien nog nooit gehoord maar Meiningen, een van de stadjes aan dit kleine riviertje, doet wellicht wel een serieuze overwegbel rinkelen. We bevinden ons dus in Thüringen waar het altijd al wel knap is met de bekende beboste heuvels, maar waar we nu nog extra verwend werden en een laag sneeuw, net genoeg om bijna overal een winters kader te bieden aan het te fotograferen stoomgeweld.

Dat stoomgeweld mocht er ook wezen: voor het plandampf-evenement zelf waren de 41 1144-9, de 41 1150-6 en de 65 1049 actief. Typisch Duits reden toevalligerwijs ook nog de 01 118, de 01 1066 en de 50 3501 met speciale treinen door het Werratal. De 50 3501 hebben we helaas niet kunnen fotograferen. Deze loc reed toch op een onmogelijk uur om hem in de rest van het programma in te passen. Zo erg was dit echter niet want hij reed "maar" met een reizigerstrein op een moment dat er ook twee goederentreinen onderweg waren. Dan is de keuze snel gemaakt.

Doordat zowel "partner in crime" Lars als uw webmaster vrijdags vrijaf hebben van hun werk, kan goed op tijd naar Thüringen worden afgezakt. Dit komt goed uit want zo hebben we voldoende tijd om op 3 februari 2006 een aantal fotopunten langs de verschillende spoorlijnen uit te zoeken. Geloof het of niet maar de overbrengingsrit van de 41 1150-6 is daarbij dus eerder een "leuk extraatje" tijdens het zoeken naar punten waar we de echte Plandampf-treinen de dagen erna zullen fotograferen. We zien de 41 1150-6 hier passeren te Bibra op weg van Nordhausen naar Eisenach.

Aangezien dat we toch klaar zijn met het opzoeken van fotopunten, besluiten we de 41 1150-6 te achtervolgen. De intredende schemering maakt het er ons niet echt makkelijker op. Gelukkig moet de loc met zijn ene begeleidingsrijtuig af en toe halthouden om het drukke reguliere verkeer te laten passeren. Zo kunnen we dan ook deze foto neme van de 41 1150-6 tijdens zo een pauze in Walldorf.

Hoewel het licht nog niet echt mee wil, doet de 41 1144-9 in de ochtend van 4 februari 2006 al goed zijn best als hij met een lege houttrein te Immelborn passeert op weg van Bad Salzungen naar Walldorf. Met de nodige discipline staan een veertigtal fotografen netjes op een lijn om het voorbijrazende stoomgeweld te fotograferen. Voor een evenement zonder strikte organisatie is het toch wel opmerkelijk dat zelfs op punten met veel fotograferen er meestal een dergelijke discipline is.

Zo'n 50 minuten later volgt nog een tweede goederentrein. Trekpaard van dienst is de 41 1150-6 die met een sleep lege bakwagens van Bad Salzungen naar Dietzinghausen rijdt. We zien hem hier bij het passeren van enkele meren te Breitungen. Met dank aan de koude die zorgt voor een mooie witte rookpluim in een passend kader.

Nog even en dan bereikt de 41 1150-6 zijn eindpunt Dietzinghausen. Dankzij de zoektocht naar fotopunten gisteren kunnen we deze trein nog eens bijzonder sfeervol vastleggen aan deze nog typisch Oost-Duitse overweg in de buurt van het dorpje Dillstädt dat nog net zichtbaar is op de achtergrond.

Nu is het snel naar Bibra rijden waar toevallig enkele 'figuranten' in het programma passeren. Inderdaad: de 01 118 en de 01 1066 passeren met een trein van Würzburg naar Meiningen. Daar zal de 01 1066 achterblijven voor onderhoud terwijl de 01 118 's avonds de terugtrein voor zijn rekening neemt. Jammer dat de beide loc's zich laten uitbollen, een dubbeltractie werkende 01's was helemaal het toppunt geweest. Let ook eens op de afwijkende windleiplaten op beide loc's. Uw webmaster valt toch voor het sierlijke uiterlijk van de 01 118 met zijn grote windleiplaten.

Op blokafstand van de dubbeltractie 01'en volgt vanaf Ritschenhausen ook de zonet gekeerde 41 1150-6 met zijn lege open goederenwagens op weg naar Bad Salzungen. We zien hem hier in de noordelijke punt van de sporendriehoek Untermassfeld-Grimmenthal-Ritschenhausen. De stomer berijdt de tak Ritschenhausen - Untermassfeld terwijl het afgekruiste 'flügelsignal' links ooit de tak van Untermassfeld naar Grimmenthal beveiligde.

Je zou het bijna vergeten maar ook de 41 1144-9 was met een goederentrein op weg. Na een lege houttrein naar Schleusingen te hebben gebracht, heeft hij deze omgeruild voor een authentieke kolentrein. Dit leuke punt te Rappelsdorf ligt op enkele kilometers voorbij het vertrekpunt te Schleusingen, waar de 41 1144-9 een dertigtal fotografen passeert op weg naar Themar en Grimmenthal.

Enkele minuutjes later rolt de 41 1144-9 met zijn goederentrein het station van Themar binnen. Hier zal hij moeten wachten totdat de gewone reizigerstreinen plaats hebben gemaakt voor de verdere reis van onze kranige stomer. Het stationnetje straalt nog volledig de sfeer uit van weleer met seinhuis, mechanische seinen en de voetgangersbrug bij de overweg.

Een halfuurtje later mag de 41 1144-9 weer zijn kunstjes tonen bij het verlaten van Themar op weg naar Bad Salzungen. Het is onvoorstelbaar dat dit soort taferelen een twintigtal jaren geleden hier nog dagelijkse realiteit waren...

Te Grimmenthal moet de 41 1144-9 rangeren om de goederenwagens, die hij op de heenweg naar Schleusingen hier had achtergelaten, toe te voegen aan zijn trein. Een combinatie van roet en stoom uitbrakend zoekt de 41 1144-9 zich een weg van Grimmenthal naar Bad Salzungen. Hij passeert hier een van de drie (!) seinhuizen dat dit station nog rijk is.

Vanaf Bad Salzungen moet dezelfde lading nog naar Eisenach worden gebracht. Aangezien de lijn tussen deze twee plaatsen een moeilijker profiel kent, wordt de hulp van de 41 1150-6 ingeroepen. Bij invallende duisternis wordt deze trein gefotografeerd in het station van Bad Sulzungen met de 41 1150-6 op kop en de 41 1144-9 in tweede positie.

De feëriek verlichte stomers in Bad Salzungen smeken nog om wat extra aandacht in de vorm van een tweede foto. Avondopnames in een besneeuwde omgeving hebben toch weer dat net ietsje extra doordat de sneeuw het licht van straatlampen en in dit geval natuurlijk ook de stomers reflecteert.

Onderweg naar Eisenach moet de trein even halthouden te Marksuhl. Aangezien het in dit station wel erg donker is, hebben de organisatoren van dit evenement de nodige hallogeenspots geplaatst om de locomotieven bij te lichten. Zo zien we dan ook de 41 1150-6 en de 1144-9 poseren terwijl ze eventjes uitrusten totdat twee reizigerstreinen gepasseerd zijn.

Hoewel zogenaamde glintshots meestal worden gemaakt bij zonsopgang of -ondergang, biedt ook de hulp van enkele hallogeenspots aardige mogelijkheden. De wielen en drijfstangen van de 1144-9 zijn dan ook een heel dankbaar motief om een afwijkende foto te maken en zo creatief de dag af te sluiten.

'Zondag, rustdag' zou je denken, maar dit geldt niet op 5 februari voor de trouwe stomers en hun personeel. Nadat de locomotieven overnacht hebben in het BW Eisenach, mogen ze ook vandaag vroeg aan de slag. Zo mag de 41 1150-6 al direct goed zijn best doen met deze goederentrein naar Themar. Omdat de stoker wellicht nog niet goed wakker is en het toch ook wel fel bergop gaat van Eisenach tot Förtha, helpt de 41 1144-9 (niet zichbaar op deze foto) achteraan de trein ook mee als zogenaamde 'Schiebelok'. Hierna zal de laatsgenoemdeloc terugkeren naar Eisenach waarna de 41 1144-9 zijn reis voortzet.

Te Oberrohn is het alweer wat klaarder en wordt de 41 1150-6 weer onderschept. We zien hem hier net na het vertrek vanuit het stationnetje in een mooi besneeuwde omgeving. Het ondergesneeuwde spoor links is een restant van de opgedoekte verbinding naar Vacha.

De bezoekers van deze site die tevens TSP-lid zijn, herinneren zich dit punt misschien wel. Uw webmaster heeft hier immers een in Op De Baan gepubliceerde foto genomen van de Belgische 29.013 tijdens zijn testritten na de revisie. Veel minder exotisch doet deze scene aan van de 41 1150-6 die met zijn goederentrein Bad Salzungen verlaat en daarbij dit o zo karakteristieke vakwerken seinhuis passeert.

Stoom, sneeuw, heuvels: meer moet dat niet zijn, toch? Hum, misschien nog een streepje zon... Zelfs dit lukte te Wasungen bij deze schitterende passage van de 41 1150-6 met zijn goederentrein naar Themar. Die goederentrein mag er overigens ook best wel wezen!

Enkele kilometers verder wordt dankzij enkele collega-hobbyisten dit punt ontdekt. Terwijl de meeste van die hobbyisten echter dicht tegen het spoor blijven staan, vinden uw webmaster en de al even grote stoomfanaat Lars met wat geluk een plekje achter de bomen op een plaats verder naar voren die hen veel beter uitkomt. Ondanks de zoektocht naar het geschikte motief op het moment zelf, is uw webmaster achteraf gezien eigenlijk best wel tevreden over deze foto, gemaakt te Walldorf, op een van de weinige plekken langs de lijn waar geen sneeuw lag.

In het station van Grimmenthal moet de 41 1150-6 met zijn goederentrein een tijdje aan de kant om het reguliere reizigersverkeer door te laten. Van die pauze wordt door veel fotografen dankbaar gebruik gemaakt om enkele stationsopnames te maken van de 41 1150-6 in een omgeving die echt nog aan de tijd van toen doet denken. Meer moet dat niet zijn...

Blijkbaar kan je niet enkel in China dit soort opnames maken... Tijdens de pauze in Grimmenthal valt immers op dat ook bij -5°C het ijs al aan de drijfstangen hangt. In het midden van de foto is net boven de drijfstangen de zogenoemde 'Schaar van Walschaerts' zichtbaar, een Belgische uitvinding om de rijrichting van de locomotief te bepalen op een manier die het rijgedrag fel verbeterde tov eerder ontworpen systemen. De machinist heeft hier een schoonheidsfoutje gemaakt, want ze staat nu in de stand 'vooruit rijden' terwijl men ze normaalgezien bij pauzes in de stand neutraal plaatst.

Eindelijk is het zover... De 41 1150-6 krijgt het sein 'langsamfahrt' aangezien hij aan beperkte snelheid door de wissels moet en zet zich op weg naar Themar. Wat een moment: een vertekkende stomer temidden van pure DR-nostalgie met het bijpassende oude stationnetje, mechanische seinen, trekdraden, waterkolom én telegraafmasten.

Tijd voor iets helemaal anders: een dertigtal kilometers verderop rijdt immers ook de 65 1049-9 met een Plandampf-trein. In samenspraak met de Süd-Thüringen-Bahn verzorgt deze stomer immers een aantal gewone reizigerstreinen met bijpassende DDR-reizigerswagens en een goederenwagen, net zoals dat vroeger gebruikelijk was. Zo ontmoeten we deze trein dan ook te Benshausen waar deze opname gemaakt wordt van de 65 1049-9 op weg naar Zella-Mehlis.

Na aankomst te Zella-Mehlis mag de 65 1049-9 los verder naar Oberhof om water te gaan nemen. Tijdens deze rit mag de 65 1049-9 toch goed haar best doen want het gaat fel bergop op dit traject, hetgeen wel bewezen wordt met deze foto. Al bij al vindt uw webmaster de DR-65 toch vele malen mooier dan de tengerdere DB-variant uit de gelijknamige reeks. Het ontstaan van deze twee varianten met hetzelfde typenummer wordt uiteraard verklaard door de toenmalige splitsing van het Duitse rijk na WOII.

In Oberhof merken we op dat men blijkbaar gewend is aan het waternemen van stoomlocomotieven. Men heeft er immers een waterkolom helemaal opgeknapt om indien nodig de passerende stomers van water te voorzien. Uiteraard maakt de 65 1049-9 graag gebruik van deze faciliteiten aangezien ze het moet stellen met de waterreservoirs op de flanken van de locomotief. Let overigens ook eens op de lantaarns op de waterkolom: deze hebben een wit glas en een rood glas om zo aan te geven of de waterkolom al dan niet boven het spoor hangt.

Eventjes verlaten we de 65 1049-9 om een laatste foto te maken van de 41 1150-6 met een goederentrein van Themar naar Bad Salzungen. Deze trein wordt opgewacht net voorbij Wasungen, waar de 41 1150-6 een dienststop heeft gemaakt (lees: de fotografen de kans heeft gegeven de trein weer in te halen). Dit heeft uiterard een mooie rookpluim als gevolg aangezien de 41 1150-6 weer volop snelheid moet maken.

Voor de tweede keer vandaag rijden we terug naar de lijn Schmalkalden - Zella-Mehlis om daar de 65 1049-9 te gaan bewonderen. Ditmaal vatten we post te Schmalkalden waar de 65 1049-9 toekomt met de trein uit Zella-Mehlis.

Na het omlopen mag de 65 1049-9 weer direct naar Zella-Mehlis met zijn reizigerstrein. Net na het verlaten van Schmalkalden passeert de 65 1049-9 het eigenlijke centrum van dit stadje op een spoorlijntje dat zekere aan de term 'nebenbahn' voldoet, zo met zijn korte trein naast de telegraafmasten.

Weer is er wat tijd over en dus rijden we terug naar Oberhof waar nog een andere stomer actief is: de 41 1144-9 is namelijk vandaag op pad met de 'Rodelblitz', een toeristische trein die gedurende een aantal weekends in januari en februari wordt ingelegd tussen Eisenach en Arnstadt. We zien deze trein hier op de terugweg naar Eisenach bij het binnenrijden van Oberhof, waar de loc water zal nemen alvorens zijn reis verder te zetten.

En het wordt donker... Terwijl de meeste fotografen huiswaarts keren, beslissen twee zotte Belgen om nog even te blijven plakken om enkele sfeervolle avondopnames te maken. Een eerste opname wordt zo gemaakt te Zella-Mehlis waar de 65 1049-9 met zijn reizigerstrein klaar staat voor het vertrek naar Schmalkalden. Uw webmaster dacht meteen weemoedig terug aan de tijd dat er in Neerpelt nog échte treinen reden die met stoom verwarmd werden, hetgeen dezelfde scènes opleverde van stoom die her en der uit de leidingen ontsnapte.

Ter afronding van dit fantastische weekend maken we nog een allerlaatste foto te Schmalkalden van de 65 1049-9 die zich opwarmt (letterlijk!) voor haar laatste rit naar Zella-Mehlis. Meteen wil uw webmaster de organisatoren van dit evenement bedanken voor de uitwerking van dit fantastische evenement. En ja, dan stelt uw webmaster zich de vraag 'waarom kan dit in België niet?'...