In de zomer van 2016 ging ein-de-lijk een jarenlange droom van uw webmaster in vervulling: een Garratt fotograferen! Deze majestueuze stoomlocomotieven komen bijzonder goed tot hun recht op de Afrikaanse spoorlijnen: door hun gearticuleerde bouw kunnen ze scherpe bochten aan en door hun grote watervoorraad hebben ze een behoorlijk grote actieradius. Los van die technische eigenschappen zijn de meeste Garratt-modellen ook bijzonder fraai om te zien. Ja, uw webmaster was al een fan van deze schitterende locomotieven en is na dit bezoek enkel nog meer gecharmeerd geraakt door hun uitstraling.
Wie tegenwoordig "Garratt" zegt denkt al snel aan Zimbabwe. In dit land reden lang nog enkele Garratts in de rangeerdienst. Aan het steenkoolbekken van Hwange worden ze nog altijd ingezet voor de rangeringen en ritten met lege en beladen kolentreinen naar het nabijgelegen overgavestation met de nationale spoorwegen (Thomson Junction). Hoewel de mijn van Hwange nog enkele Garratts heeft, zijn deze exemplaren niet rijvaardig door financiële moeilijkheden. Om deze nood op te lossen, mag de mijn van Hwange dan ook gebruik maken van een Garratt van de nationale spoorwegen. In principe moeten ze hiervoor betalen, maar ook daar is geen geld voor...
Door de algemene economische malaise in dit land wisten we niet goed wat we mochten verwachten van ons bezoek aan de mijn van Hwange. Het was zéér moeilijk om met de mijn in contact te komen en toen dat uiteindelijk toch lukte, bleek een maand voor ons bezoek dat ze hun logistieke manager (en onze contactpersoon!) hadden ontslagen tijdens een grote sanering. Het was dan ook met een bang hartje dat we aan de mijn arriveerden: we wisten niet eens of de Garratt wel effectief dienst zou doen. Het bezoek bleek echter een gigantisch succes: na het bekomen van een officiële toelating (aan $20 per dag), mochten we overal vrij onze foto's nemen. Het personeel heeft het echter niet onder de markt... Ten tijde van ons bezoek waren ze al 20 maanden (!!!) niet meer uitbetaald. Om die reden besloten we om het spoorwegpersoneel per shift een drankje en een brood aan te bieden, omdat we het té grof vonden om hier enkele dagen op bezoek te komen en te midden van hun ellende onze hobby te beleven. Hun reactie was een van enorme dankbaarheid. Al bij de eerste rit organiseerden ze spontaan fotostops langs de lijn, 's avonds stelden ze voor dat we de dagen erna maar moesten aangeven hoe laat we wilden dat de treinen zouden rijden. Onnodig te zeggen dat we in Hwange een fantastische tijd hebben beleefd!
Het feest hield echter nog niet op! Na ons bezoek aan het mijncomplex in Hwange stond een korte passage in Bulawayo op het programma. Hier maakte uw webmaster van een vrije namiddag gebruik om het stoomdepot te gaan verkennen. In dit depot valt niet veel meer te beleven, maar er worden wel nog enkele Garratts onderhouden als reservelocomotieven voor Hwange en het rijden van enkele speciale ritten per jaar. Welke spectaculaire wending dit bezoek zou krijgen, leest u verderop in deze reportage...
° 28/07/16
Na aankomst in Hwange wordt eerst de fototoelating in orde gebracht. Ondertussen stijgt de spanning: gaan we dadelijk effectief een Garratt in actie beleven of staat de loc koud in onderhoud? Ja, uw webmaster had de zenuwen. Hij had immers al zolang naar dit unieke moment uitgekeken... De Class 15A 395 staat echter al goed te sissen als we aan het depot van de mijn aankomen. Ze nemen eventjes een middagpauze, terwijl de locomotief kan worden bevoorraad. Na die pauze zullen ze echter met een beladen trein naar Thomson Junction rijden én zullen ze met een lege trein terugkeren. De beladen trein was fotografisch niet zo'n succes, maar van de lege trein toont uw webmaster graag deze foto. Hard werkend zien we de 15A 395 de helling van Thomson Junction (lokaal vaak afgekort tot "TJ") naar de wasserij van Hwange oprijden. U webmaster springt een gat in de lucht na het passeren van deze trein!
De machinist is zo vriendelijk om een eind verderop halt te houden, zodat we de trein rustig te voet kunnen inhalen. Vlakbij het uiteinde van de emplacement vinden we dit punt en laat de machinist zien wat de Garratt nog in zich heeft.
Hierna rijdt de trein verder tot de overgavesporen in de buurt van de wasserij. Daar moeten nog wat rangeringen gebeuren en zo zien we de 15A 395 met enkele lege wagens onder de installaties van de erg fraaie wasserij passeren. Na deze rangeringen zit de actie erop en gaan we samen met het treinpersoneel gezellig iets drinken in een nabijgelegen café.
° 29/07/16
De avond voordien heeft het treinpersoneel ons gevraagd hoe laat we graag zouden hebben dat ze 's anderendaags beginnen. We geven aan dat dat liefst na zonsopgang gebeurt, maar wel nog vroeg genoeg zodat de zon nog niet té hoog staat. Zo gezegd, zo gedaan en dus begint de 15A 395 rond halfnegen 's morgens te rangeren. We zien haar hier aan het werk tijdens een opdrukbeweging onder de installaties van de wasserij door.
De stoker van de voormiddagploeg ziet het duidelijk helemaal zitten! Het personeel in Hwange was van de eerste tot de laatste persoon werkelijk bijzonder sympathiek, een genot om zo je hobby te mogen beleven.
Vandaag zullen er twee treinen met lege kolenwagens worden opgehaald in Thomson Junction. De eerste trein rijdt in de voormiddag, een moment dat het omwille van de verkeerde zonnestand behoorlijk lastig is om foto's te maken langs deze spoorlijn. Het punt waar de zon het minst slecht staat, is deze S-bocht. Op het moment dat de stoker uw webmaster ziet staan, begint hij zoals afgesproken stevig door te stoken en zo levert dit punt toch nog een erg leuke opname op.
De locomotief heeft nu even pauze, tijd die wij gebruiken om even iets te drinken te halen bij een winkeltje op het mijnterrein. Dit is geen overbodige luxe bij het droge weer met temperaturen van meer dan 30°C. Op de terugweg naar het locomotiefdepot zien we plots deze stokoude bus met schoolkinderen. Blijkbaar zijn ze op uitstap en krijgen ze uitleg over het functioneren van een steenkoolmijn. Dat uw webmaster een foto wil maken van de stokoude bus levert grote hilariteit op bij de buschauffeur en de leraren. Laat ze maar lachen, uw webmaster is blij met deze foto van de antieke bus, gebouwd door een consortium van AVM en het Nederlandse DAF.
De namiddagploeg vraagt ons hoe laat dat we graag hebben dat ze naar Thomson Junction rijden voor de tweede lege trein naar Hwange. We zeggen hierop dat we dit liefst in de late namiddag zouden hebben, omdat de zon dan het beste staat. Zo gezegd, zo gedaan hoewel dit natuurlijk wel inhoudt dat we nog wat langer moeten wachten. Van die tijd maken we gebruik om wat sfeerfoto's te nemen, zoals van deze kinderen die met veel plezier willen pauzeren voor een groepsfoto.
Rond halfvijf is het zover: de tweede lege kolentrein van de dag komt hard werkend de helling van Thomson Junction naar Hwange omhoog gebulderd. Hoewel dat het af te leggen traject maar goed twee kilometer lang is, heb je toch meerdere fotopunten. Een meevaller van formaat, want uw webmaster had echt geen idee wat hij van zijn bezoek aan Hwange mocht verwachten. Buiten foto's van de wasserij vond hij immers nagenoeg niets terug op het internet. Hopelijk kunnen deze foto's mogelijke toekomstige bezoekers overtuigen om de gok te wagen en naar deze fantastische plek te reizen.
Fotostop! Op vraag van uw webmaster wordt na de rangeringen met een aantal lege wagens naar het uiteinde van het emplacement gereden om daar enkele schijnvertrekken te organiseren. Vanuit een ziftinstallatie voor kolen kan deze foto worden genomen van de 15A 395 die haar trein in beweging trekt. De zon staat ondertussen laag genoeg om voor een fantastisch omgevingslicht te zorgen.
Dat mag nog wel een keertje gebeuren! Met veel plezier duwt de machinist zijn trein nog eens opnieuw op om een tweede keer met volle stoom uw webmaster te passeren. Zeg nu zelf: als uw webmaster niet verraden had dat het om fotostops ging, had u wellicht ook wel geloofd dat het dagelijkse dienst betrof.
Na de schijnvertrekken gaan de gewone rangeringen door. Op deze foto zien we de Garratt tijdens een opdrukbeweging van een lang sleep kolenwagens die achter de wasserij zullen worden afgekoppeld. Van daaruit zullen ze onder zwaartekracht en met enkele remmers die de handremmen bedienen onder de laadinstallatie tot stilstand komen. Met een katrolsysteem kunnen de kolenwagens dan vervolgens worden beladen.
Voordat het echter zo ver is, ziet de bemanning het helemaal zitten om onder de wasserij nog een schijnvertrek te doen met de neus voor (hoewel dat een erg relatief begrip is met een Garratt). Veel mooier wordt het echt niet anno 2016...
Het personeel van de 15A 395 verdient een aureooltje en daar helpt de zon graag even aan mee. Deze mannen zijn al in geen maanden meer uitbetaald. Uw webmaster is ze écht extreem dankbaar dat hij in zo'n omstandigheden toch van zijn hobby kon genieten.
° 30/07/16
Onze laatste dag in Hwange begint met het rangeren van een enkele lege wagens. In de voormiddag kunnen we zo de installaties van de wasserij eens op een heel andere manier in beeld brengen.
Hierna wordt een volle kolentrein aangehaakt en wordt er koers gezet naar Thomson Junction. We zien deze trein halfweg de lijn. De rangeerder geniet wellicht van wat aangename verkoeling op de bufferbalk.
Omdat het zaterdag is, is er daarna niet zoveel meer te doen. Extra tijd voor schijnvertrekken dus en daar maken we graag gebruik van om de 15A 395 nog eens onder de wasserij te fotograferen.
In de late namiddag rijdt er nog een lege trein van Thomson Junction naar Hwange. Deze trein kan met dank aan het personeel twee keer worden gefotografeerd, maar deze wat alternatieve foto is voor uw webmaster toch de leukste. Na de eerste foto geeft de machinist ons tijd om de trein te voet in te halen. Ondertussen blijkt er echter weer een bus schoolkinderen op bezoek te zijn in de mijn. Ze hebben zich ondertussen langs alle kanten rond de loc verzameld en kijken hun ogen uit. Als uw webmaster dan plots opduikt wordt de verbazing alleen maar groter... Met veel moeite krijgt hij hen uitgelegd wat de bedoeling is en braaf gaan ze allemaal uit beeld. Deze foto van de uit beeld wandelende schoolkinderen is uiteindelijk echter leuker dan het schijnvertrek zelf, dus was de keuze snel gemaakt welke foto op de site zou komen.
Ons bezoek aan Hwange zit er (net zoals de dag zelf) bijna op... De zon gaat bijna onder, maar niet voordat deze opname van de rangerende Class 15A 395 gemaakt kan worden. Wat een driedaagse!
Helden! Anders kan je het spoorwegpersoneel van de mijn in Hange niet omschrijven... Tijd om ze letterlijk en figuurlijk nog even in het zonnetje te zetten! 1000X bedankt!
De rust keert weer rond Hwange... Tijdens het blauwe uur wordt deze afscheidsopname nog gemaakt van de 15A 395 die tot maandag mag uitrusten in het depot. Hopelijk tot ziens, Hwange!
° 31/07/16
's Anderendaags rijden we met de auto van Hwange naar Bulawayo. Onderweg stoppen we enkele keren om wat foto's te nemen. De eerste keer gebeurt dit bij enkele lemen hutjes aan de rand van Hwange. Deze vrouw toont ons met plezier hoe ze bier brouwen voor eigen gebruik. Uw webmaster heeft toch maar vriendelijk gepast om er eens van te proeven.
Buiten wil de hele familie gerust wel even op de foto. Nee, dit is geen museum maar het leven zoals het is in Zimbabwe anno 2016.
Een heel eind verderop stoppen we voor iets waar je in België een GAS-boete voor zou kunnen krijgen. Net op het goede moment komt deze antieke bus van Hwange naar Bulawayo voorbij. Die opname laten we natuurlijk niet liggen.
In Bulawayo aangekomen, besluiten we om even langs het stoomdepot te wandelen om te zien of er iets te fotograferen valt. Na een wandeling langs een gigantisch locomotievenkerkhof (zie Kleur verdwijnt, sfeer verschijnt voor sfeerbeelden van o.a. deze desolate plek) belanden we aan de loods waar het onderhoud van de nog rijvaardige Garratts van de nationale spoorwegen wordt uitgevoerd. Ook hier staat nog een locomotief die meer dan waarschijnlijk nooit meer op eigen kracht zal rijden: Class 15A 416. Let zeker ook even op het zelfgemaakte dambord naast de loc.
Plots ziet uw webmaster rook opstijgen uit de loods achter hem. Het zal toch niet zijn... De rook blijkt uit Claas 15A 414 te komen, waar een arbeider net is begonnen met de loc op te stoken. Hij vertelt dat deze loc morgen een proefrit zal maken. Als u weet dat deze locs hoogstens enkele keren per jaar buiten komen, dan beseft u vast wel hoe gelukkig uw webmaster met dit nieuws is! Snel worden de reisplannen lichtjes aangepast zodat we deze proefrit mee kunnen maken. Enthousiast wordt rustig verder gefotografeerd en zo kan deze opname gemaakt worden van de Class 16 613, met daarachter de Class 15A 519 en rechts nog een derde onbekend gebleven Garratt. Achteraan in de loods zien we zonnestralen door de rook van de 15A 414 (onzichtbaar op deze foto) schijnen.
° 01/08/16
De proefrit zou rond 7u 's morgens starten, maar volledig volgens Afrikaanse traditie blijkt dit uiteindelijk 14u 's namiddags te worden... Rond 10u30 komt er toch al een beetje beweging in de zaak als de 15A 414 met een grotere broer (Class 16 611) naar de "running shed" rangeert.
De mensen die 20 jaar eerder in Bulawayo waren, krijgen wellicht de tranen in de ogen bij het zien van deze foto, want in die tijd zouden op deze plek een tiental Garratts onder stoom hebben gestaan en zag de werkplaats zelf er uiteraard nog véél beter uit... We zien de 15A 414 rangeren met de 16 611. De 16 611 zal op een spoor links worden gestald om water te nemen voor een rit enkele weken later.
De 15A 414 wordt nu onder de kolenbunker geplaatst voor een verse lading van het zwarte goud. De grote bunker is opnieuw een teken aan de wand dat het ooit véél drukker was op deze plek. Ach, we zullen maar blij zijn dat we tenminste nog enige actie op deze bijzondere plek kunnen fotograferen.
Hierna gaat het weer naar de "running shed", waar de 15A 414 naast de 16 611 wordt geplaatst om ook water te nemen. We schrijven 12u, ze doen het wel echt rustig aan allemaal...
Weer een uurtje later geraakt de 15A 414 al effectief tot in het mooie reizigersstation. Hier moet de bemanning toelating vragen aan de stationschef om de lijn op te mogen. U raadt het al: ook dit duurt weer bijna een uur... Stilletjes aan wordt het spannend of ze de proefrit nog volledig bij daglicht kunnen rijden.
De klokt tikt ongenadig verder... Uiteindelijk mag de 15A 414 toch de lijn op. We zien haar hier bij het verlaten van het goederenstation van Mpopoma. Als last heeft ze het hulprijtuig van het stoomdepot en een reeks beladen kolenwagens mee. Al bij al een bijzonder fraaie trein!
De machinist maakt goed vaart, waardoor we de trein niet meer kunnen inhalen voor de bestemming: het station van Cement. Rarara wat produceren ze in het fabriek achter de trein?
Dit koppel heeft maar weinig aandacht voor de pauzerende Garratt. Uw webmaster ziet een leuk motief ontstaan en richt snel zijn camera zodat deze opname ontstaat.
U wilt niet weten hoe lang het duurt vooraleer het begeleidingsrijtuig aan de andere kant van de goederenwagens geraakt. Dit rijtuig moest en zou immers vlak achter de loc hangen voor de terugrit van hoop en al 15km. Ondertussen zakt de zon verder en ligt uw webmaster zijn stressniveau alweer veel te hoog. Hij wil écht een foto van de Garratt op de terugweg naar Mpopoma met schoorsteen voor. Op dat moment begint het geklungel met de koppeling die niet wil grijpen in de bocht waar het begeleidingsrijtuig staat. Het zal toch niet waar zijn he...
Weer een halfuurtje later is het koppelen uiteindelijk toch geslaagd. Met nog zo'n 15 minuten te gaan voor zonsondergang, maakt de trein zich klaar voor de terugrit naar Mpopoma. Niet alleen de stoomdruk is maximaal ondertussen.
Minder dan 5 minuten voor zonsondergang... Gelukkig wordt dit erg vlakke fotopunt in Mahatsula gevonden waar we kunnen genieten van de hardwerkende 15A 414. Missie geslaagd, maar op deze manier toch liever nooit meer... De beloning is uiteindelijk wel groot als de hele omgeving rood kleurt, op een manier die alleen in Afrika lijkt te kunnen.
We ronden af met dit glintshot van de wegrijdende 15A 414. Wat zijn dit toch stoere locomotieven! Graag tot ziens. Wie weet op een dag?
Onze reis zit er echter nog niet op. We vervolgen onze reis in Botswana, waar we enkele stoomlocomotieven zullen fotograferen die dienst doen in de kopermijnen van Selebi Phikwe: op zoek naar (een) koper.
Garratts in beweging
Op 29 juli 2016 rijdt de Class 15A 395 met een lange lege kolentrein van Thomson Junction naar Hwange.
Kijkje aan boord van de Class 15A 395 en doorkomst aan de wasserij van Hwange, 30 juli 2016.
Sfeerbeeldje bij zonsondergang in de wasserij van Hwange, 30 juli 2016.
Proefrit van de Class 15A 414 van Mpopoma naar Cement. Mpopoma, 1 augustus 2016.
Rangering met de Class 15A 414 in Cement, vlak voor vertrek naar Mpopoma op 1 augustus 2016.
