Kabaal in het arsenaal
In het academiejaar 2001-2002 maakte uw webmaster een afstudeerproject in de Centrale Werkplaats van Mechelen, beter bekend als het "Arsenaal". De elektronica-afdeling (waar hij zijn project uitvoerde) lag relatief dicht tegen het station, waardoor er helaas niet veel van de grote revisies wat verderop werd opgepikt. In het kader van dit project werd na enkele maanden wel een proefrit gemaakt, de onderstaande reportage start met enkele foto's over die proeven. Aan het einde van dit afstudeerproject, gunde uw webmaster zichzelf toch het pleziertje om eens rustig te gaan fotograferen in de hallen van de werkplaats. De reportage wordt afgerond met een bezoek van de 4506 aan het Arsenaal tijdens een rondrit met Duitse spoorwegliefhebbers.

Op het moment dat deze reportage verschijnt, is een aanzienlijk deel van het toen gefotografeerde materieel buiten dienst of rijdt het in een totaal andere livrei rond. Het zegt iets over de vergankelijkheid van de dingen... Het arsenaal zelf is gelukkig nog steeds druk in gebruik ondanks de ligging in stedelijk gebied.
Het project van uw webmaster bestond erin een simulator op te zetten voor het testen van de sturing van ontremmingsinstallaties van moderne treinstellen. Doordat de werking van die kaarten geheim werd gehouden door de fabrikanten, zat er niets anders op dan een proefrit met een break te rijden waarbij het treinstel aan het slippen werd gebracht om zo het ontremmen van de assen op te meten en dus te bepalen wanneer de ontremmingsinstallatie in actie diende te komen. Overigens vindt uw webmaster het toch wel jammer dat de kleurrijke Memling-livrei van de Belgische sporen is verdwenen... Let tussendoor ook even op de knappe bovenleidingsmasten uit 1935.
Voor meerdere wielen van break 355 werden buisjes gemonteerd langs waar zeep op het spoor kon worden gespoten. Het vervolg was simpel maar doeltreffend: de treinbestuurder zou optrekken naar 140km/u waarna iemand van de werkplaats het sproeien van de zeep in werking zette en de treinbestuurder een noodremming inzette. Gevolg was uiteraard dat het stel zou beginnen te slipppen waardoor de ontremmingsinstallatie in actie zou komen. Die ontremmingsinstallatie zorgt ervoor dat de wielassen ten allen tijde blijven draaien. Een blokkerende as zou immers platte wielbanden opleveren, wat uiteraard vermeden dient te worden. Het slippen gebeurt uiteraard ook in werkelijkheid, maar is een pak onvoorspelbaarder. Door de zeep te sproeien, werd het slippen voorspelbaarder wat tot veel betere meetresultaten zou leiden.
Eigenlijk had de proefrit al op 23 oktober moeten plaatsvinden, maar door een kapotte omvormer werd de proefrit met een weekje uitgesteld tot 30 oktober 2001. Tijdens de proefrit van Mechelen naar Diest maakt uw webmaster wat foto's en filmopnames voor zijn scriptie, terwijl het personeel op de trein zijn werk doet. Hier zie je de zeepinstallatie in de typische oude tweede klasse-indeling van een Break. Overigens waren de middenrijtuigen (ook tweede klasse) van een comfortabeler type zetels voorzien. Uw webmaster heeft nooit begrepen waarom men ook die zetels bij hun modernisering heeft vervangen want die zetels waren een pak comfortabeler dan de huidige zetels.
Via een data logger werden de meetsignalen van de verschillende assen geregistreerd. Een slippende as draait trager dan de rest en moet dus worden ontremd. Dat ontremmen gebeurt door de rack in de break die via meetsnoeren met de logger is verbonden.
Op deze foto is een werknemer van het arsenaal bezig met het loggen van de data tijdens een noodremming en dus tijdens het slippen. Zoveel jaren na datum wenst uw webmaster de mensen die hem vanuit de werkplaats ondersteunden nog eens te bedanken voor de geboden hulp. Met de data van tijdens de proefrit werd een serieuze doorbraak bereikt en kon uw webmaster daadwerkelijk aan de slag om de simulator te realiseren. Met die simulator konden daarna remmende treinen worden gesimuleerd, waardoor gerepareerde kaarten dus konden worden getest zonder dat men effectief een proefrit moest inleggen.
We maken een sprong in de tijd naar 24 juni 2002. Het project van uw webmaster zit erop en eindelijk komt het er eens van om wat foto's te gaan maken op het werkplaatsterrein. Vlakbij de elektronica-afdeling stond deze stoomketel uit 1884 aan het toenmalige spoorwegmuseum De Mijlpaal. Dit museum is een aantal jaren later net zoals de elektronica-afdeling van het arsenaal gesloten en afgebroken om het station van Mechelen te kunnen uitbreiden met enkele sporen.
Er staat nog meer museaal materieel op het werkplaatsterrein want een beetje verderop staat de 2913 van het historisch patrimonium tegen enkele rijtuigen van de schooltrein van seininrichting. In die schooltrein hebben meerdere generaties seingevers en onderstationschefs een deeltje van hun opleiding mogen genieten. Jaren later zou de 2913 naar het TSP verhuizen. Jammer dat het daarbij pas tot een overeenkomst kon komen toen de locomotief al zwaar onderkomen was door de jarenlange stilstand op het buitenterrein van de centrale werkplaats.
We nemen nog even een kijkje in de schooltrein. Daar bevindt zich onder andere deze opstelling met 3 Siemens-gestellen om de werking van een blokstelsel te kunnen uitleggen. Goed gezien deze opstelling! Hoeveel seingevers en onderstationschefs zouden een deel van hun opleiding hebben gehad in deze schooltrein?
We wandelen nu naar de oostzijde van het werkplaatsterrein. Zoals wellicht in iedere grotere spoorwegwerkplaats vinden we hier materieel dat wacht op de dingen die komen gaan. Dit rijtuig met nummer 52033 heeft maar een dikke 10 jaar dienst gedaan... Dat is wel beduidend minder lang dan de ruim veertig jaar die de meeste exemplaren van deze grote reeks rijtuigen zouden halen.
Rond 2001 heeft de revisie van M4-rijtuigen een tijdlang stilgelegen door een gebrek aan onderdelen. In 2002 werden de werken hervat, zoals te zien is op deze foto van een M4 A-rijtuig dat pas is geschilderd en nu op de afwerking wacht.
Ook de breaks krijgen hun onderhoud in het arsenaal. De eerste klasse kopbak van stel 394 staat hier voor een wel erg vreemde eend in de bijt: een autotransportwagen van de ter ziele gegane autoslaaptreinen. Links ziet u ook nog de helft van een klassiek stelletje, dit komt op de volgende foto beter in beeld.
De 704 is na een ongeval naar het arsenaal overgebracht na een onzachte knuffel met een rotsblok nabij Cheratte. We zien hier één van de bakken van dit stel tijdens de reparatiewerkzaamheden. Op de volgende foto gaat u merken dat het met name de andere rijtuigbak is die in contact met het rotsblok is gekomen.
De andere bak van de 704 krijgt hier de nodige "TLC" na de botsing op een rotsblok exact twee maanden voor het maken van deze foto. Duidelijk te zien is dat de werklieden in die tijd al niet hebben stilgezeten: rechts onderaan zijn slechts nog lichte sporen van de botsschade zichtbaar. De kop staat al volledig in de grondverf dus na de laatste las- en plamuurwerken kan de bak weer bordeauxrood worden gespoten. Weer vier jaar later zou dit stel haar witte livrei krijgen na een grondige modernisering.
Twee generaties treinstellen naast elkaar. De 819 heeft net als uw webmaster het bouwjaar 1976. De 445 is exact 20 jaar jonger en heeft nog maar een dikke vijf jaar dienst achter de kiezen op het moment van de opname. Of beide stellen uiteindelijk even veel dienstjaren op de teller zullen krijgen voordat ze worden afgevoerd is echter ten zeerste te betwijfelen.
De 819 wordt nog eens in close-up gefotografeerd. Duidelijk te zien op deze foto is dat enkel de kopbak een likje verf heeft gekregen, hierbij is ook de cabinedeur verwijderd en is de zijraam voor de treinbestuurder vervangen. De typische oude koplampen blijven duidelijk wel nog behouden. Of u nu fan van deze stellen bent of niet, we moeten het ze nageven: ze hebben een respectabele staat van dienst!
Weer wat verder in de loods staat de 723. Je zou het misschien niet zeggen, maar dit "klassiekje" is maar twee jaar ouder dan de "varkensneus" van de vorige foto. Als exemplaar van de AM'73 maakte dit stel deel uit van de allerlaatste variant die van deze markante stelletjes gebouwd zou worden. Het moet voor zowel de reizigers, het treinpersoneel als de toenmalige spoorwegliefhebbers toch even wennen zijn geweest om plots de "varkensneuzen" op het spoor te zien verschijnen.
In een ander deel van de werkplaats staat de al wat oudere 262. Dit stel werd gebouwd in 1965 en is dus een AM'62. Minder dan elf jaar later zou het stel naar de sloper gaan, waardoor het dus net geen vijftig jaar is geworden.
Er staan vrij veel klassiekskes in de werkplaats, zoals hier de 716 en de 714. De 716 heeft helaas een belachelijke ontsporing meegemaakt (zie volgende foto). Aan de 714 wordt regulier onderhoud verricht. Bizarre confrontatie met het ouder worden voor uw webmaster: nadat hij het invoeren van de Bordeauxrode livrei heeft meegemaakt, heeft hij ook het volledige verdwijnen ervan weer zien gebeuren.
Voor de 716 is het helaas einde oefening, want op 18 april 2000 legden enkele jongeren bewust dals (betonnen tegels) op het spoor nabij Aiseau met als doel een trein doelbewust te laten ontsporen. Tot overmaat van ramp liet de treinbestuurder daarbij het leven... Onbegrijpelijk dat mensen op zo'n dwaze ideeën kunnen komen. Deze kopbak wordt nog van nuttige onderdelen ontdaan, de ABD-bak zou uiteindelijk deel gaan uitmaken van stel 709. Dat stel was immers betrokken bij het vreselijke ongeval te Pécrot.
Anno 2002 is men in het Mechelse druk bezig met het moderniseren van de klassiekskes. De stellen worden daarbij langs de binnenkant volledig gestript en van een nieuw interieur voorzien. Aan de buitenzijde worden de bakken weer in de grondverf gezet en worden ze waar nodig opnieuw geplamuurd. Op deze foto ziet u een deel van de 644 in de spuitcabine vlak na het aanbrengen van de nieuwe witte laklaag. Naast die nieuwe livrei is het verwijderen van het melkwitte raam aan de hoogspanningsruimte het meest opvallende detail langs de buitenzijde. Vanaf dit punt kan de opbouw weer beginnen, minder dan vier maanden later zal het weer rondrijden over het Belgische spoornet.
Doorheen de jaren heeft uw webmaster een steeds grotere wordende aversie van parades tijdens fotoritten ontwikkeld: ze ogen vaak niet realistisch en de realiteit is vaak veel spontaner. Deze opstelling in het arsenaal is daar een voorbeeld van: volkomen toevallig wordt met wat fantasie de loopbaan van de klassiekskes (uitgezonderd de Sabena-stellen) getoond. Achteraan zien we een bak van de 646 in de groene grondverf, in het midden staat de bordeauxrode 221 te blinken en links staat de 657 te wachten op haar afwerking waarna dit stel zo'n twee weken later in de "new look"-livrei weer de nodige kilometers mag gaan afleggen.
Ook bij de 660 nadert de afwerking na haar modernisering, een dikke maand na het nemen van deze foto (en uiteraard na het koppelen van de bakken die hier nog gesplitst staan) mag het stel weer de baan op. Dit stel zou 22 jaar later als een van de laatste klassiekskes buiten dienst gaan, om daarna in de collectie van Train World Heritage te worden opgenomen. Dat maakt het achteraf natuurlijk des te prettiger om nét dit stel in het arsenaal te hebben kunnen fotograferen tijdens haar modernisering.
We maken een sprongetje in de tijd naar 22 april 2005: op deze dag komt een Duitse groep spoorwegliefhebbers in het arsenaal op bezoek en uw webmaster is erbij als begeleider vanuit het TSP. Voor wie niet vertrouwd is met de ligging van de Centrale Werkplaats te Mechelen, loont het zeker om eens op Google Maps te kijken. De werkplaats ligt eigenlijk haaks op het station van Mechelen, waardoor er daar geen spoorverbinding is. De treinen bereiken het werkplaatsterrein dan ook vanuit het vormingsstation van Muizen. Daarbij wordt ook de drukke Leuvensesteenweg overgestoken. Met de fiere Sint-Romboutstoren uit de 15e eeuw op de achtergrond, is deze overweg de ideale plek om de 4506 met de Duitse spoorwegliefhebbers aan boord te fotograferen.
Veel tijd om te fotograferen in de werkplaats is er vandaag helaas niet, want uw webmaster maakt los van het begeleiden van de Duitse groep even tijd om in het elektronicalabo op bezoek te gaan en enkele oude bekenden gedag te gaan zeggen. Toch wordt nog even de 2913 met de wagens van de schooltrein gefotografeerd. De combinatie is ondertussen zo'n 100m verplaatst in de aanloop naar de uitbreidingswerken van het station. Pas in 2011 zou de locomotief van Mechelen naar het Toerisme en Spoor Patrimonium in Schaarbeek verhuizen om vervolgens in 2019 naar St.Ghislain te worden overgebracht. De rijtuigen zouden uiteindelijk in Haine-St.Pierre belanden. Gelukkig staat al dit materieel nu binnen maar de periode in de buitenlucht heeft er natuurlijk geen deugd aan gedaan.
Index