De titel van deze reportage is uiteraard een kwinkslag naar de TV-serie "Terug naar Oosterdonk", een reeks over een fictief dorpje dat werd opgeslorpt door de uitbreiding van de Antwerpse haven. Op de rechteroever hebben de dorpjes Oosterweel, Wilmarsdonk, Oorderen en Lillo dit lot midden in de jaren '60 van de vorige eeuw ondergaan. Het dorpje Kallo bestaat nog, maar ligt wel behoorlijk ingesloten tussen de haveninstallaties. Tijdens de 20e eeuw bestonden er plannen om het hele dorp dan ook te onteigenen, momenteel lijkt dit echter niet meer aan de orde.
Net zoals op Rechteroever, zijn er op Linkeroever natuurlijk de nodige spooraansluitingen. Rechteroever, met haar vele kilometers aan kaaisporen, was bij uw webmaster aanvankelijk iets populairder, wellicht door de grote variatie aan locomotiefreeksen. Rond 1998 raakte hij echter gecharmeerd door de bijna prehistorische locomotieven van de reeks 70 en ontdekte hij langzaamaan ook de andere troeven van dit destijds vaak wat onderbelichte deel van de Antwerpse haven. Voor de aan- en afvoer van goederenwagens deden steevast 51'ers dienst. Meestal reden ze in treinschakeling, omdat ze de pittige hellingen aan weerszijden van de Kennedytunnel moesten overwinnen. Tot de zomer van 2001 was de verbindingslijn van Zwijndrecht-Fort naar Bundel Zuid in de buurt van Melsele nog een sfeervol enkelsporig zijlijntje, waar het fantastisch fotograferen was.
In de tijd dat uw webmaster dit deel van de Antwerpse haven bezocht, was het al duidelijk dat er grote veranderingen op til waren: de 70'ers en de 51'ers zouden het strijdtoneel verlaten, spoorlijn 10 (Y Zwijndrecht-Fort - Bundel Zuid) zou geëlektrificeerd en dubbelsporig worden. In een later stadium zou ook de Antigoontunnel (rechtstreekse verbinding tussen Bundel Zuid en Antwerpen-Noord) worden geboord. Uw webmaster voelde de bui hangen en heeft daarom eerst ingezet op het fotograferen van de oudgedienden van de reeks 70. Hierna mikte hij op de aan- en afvoertreinen met 51'ers. Deze tendens zal u duidelijk zien in deze reportage die u hopelijk ook weemoedig doet terugdenken aan een tijd dat er nog fraaie diesellocomotieven actief waren op het Belgische spoorwegnet.
° 11/08/98
Op een warme zomerdag in 1998 bezoekt uw webmaster Kallo voor de eerste keer. Dit bezoek biedt meteen de kans om de 70'ers hier goed in actie te beleven. De 7005 heeft alvast weinig moeite met het rangeren van enkele ketelwagens. Let zeker ook even op de rangeerder achteraan de trein: het is een warme zomerdag en dus is hij gewoon in een "marcelleke" aan het werk.
Het geweldige geluid op deze foto mag u er bijdenken. Terwijl de 7003 rustig haar beurt afwacht, passeert de 7005 met een sleep schuifwandwagens van een nabijgelegen raccordement naar Bundel Zuid. Op de neus van de 7003 komen de lasnaden van de vroegere toegangsdeur tevoorschijn, een relikwie uit een heel ver verleden.
Nadat de 7005 met haar wagens op Bundel Zuid is gearriveerd, rangeert de 7003 nog wat meer schuifwandwagens tegen de gereedstaande set. Iets later zien we de 7003 met de ondertussen behoorlijk lange stam rangeren. Achteraan fungeert de 7005 als opdruklocomotief.
° 21/09/99
Ruim een jaar later brengt uw webmaster tijdens de ploegwissel een blitzbezoek aan Kallo. Wachtend op de namiddagploeg staat de 7002 met een set ketelwagens afgesteld in de buurt van het bureau van de onderstationschef en de factage. Aangezien er op dit moment van de dag toch geen verkeer is, maakt het niet uit dat de trein gewoon in de wissels de ploegwissel afwacht.
° 05/02/00
Op zaterdag 5 februari 2000 bevindt uw webmaster zich op de rechteroever van de Antwerpse haven om de overbrenging van rangeerlocomotieven naar achtereenvolgens Antwerpen-Noord en Antwerpen-Dam te fotograferen. Op gegeven moment wordt het erg rustig, maar net dan is er een rit van Zurenborg (Antwerpen-Schijnpoort) naar Bundel Zuid gepland. Uw webmaster besluit dus naar Melsele te rijden, ook al staat de zon niet ideaal. Lang dacht hij dat deze opname niet de moeite van het tonen waard was, maar door ze om te zetten naar zwart-wit, is hij toch tevreden van het bekomen resultaat.
° 19/07/00
Bijna een half jaar later is het weer hoog tijd om de sterke 70'ers op te zoeken. We zien de 7001 aan het werk tijdens rangeringen met schuifwandwagens. Deze opname is gemaakt een de uitrit van Bundel Zuid.
Wat later zien we dezelfde locomotief in de bundel zelf. Deze fraaie Baume & Marpent-machine zet een stevige set goederenwagens klaar om te worden opgepikt door enkele 51'ers. Op de achtergrond zien we de als monument geklasseerde Sint-Laurentiuskerk van Verrebroek met haar erg karakteristieke toren.
Deze rangeerder lijkt wel vast te kleven aan de treeplankt van de 7001... De rookpluim verraadt dat de 7001 hard aan het werk is met deze lange sleep goederenwagens. Hoe anders ziet deze plek er vandaag uit met een woud aan bovenleidingspalen en aanpassingen van de omgeving voor de toegang tot de Antigoontunnel.
Na een hoop pech komt de zon uiteindelijk toch tevoorschijn wanneer de 5185 een ketelwagentrein van Antwerpen-Schijnpoort naar Bundel Zuid sleept. Deze trein moest een tijdlang wachten op bundel Kallo, deze foto is gemaakt net na het vertrek vanaf deze kleinere bundel.
° 15/11/00
Op een grauwe novemberdag is het weer tijd voor een bezoekje aan Kallo. De 7001 moet rustig haar beurt afwachten terwijl de 5101 met een goederentrein vanuit Antwerpen-Noord arriveert.
Het weer is écht niet om over naar huis te schrijven. Toch wagen we ons aan een heuse treinachtervolging wanneer de 7001 met enkele ketelwagens van Bundel Zuid via spoorlijn 209 naar Bundel Canada rijdt. We zien de trein hier bij het verlaten van Bundel Zuid.
We kunnen het ons nu nog maar moeilijk voorstellen, maar ooit moest je wat kunnen kaartlezen om de weg te vinden. In de Antwerpse haven durfde dit echter wel eens tegenvallen... Uw webmaster besluit daarom op veilig te gokken en rijdt ineens een heel eind richting Bundel Canada om daar de 7001 met haar trein op te wachten. Nog wat meer regen en ze kunnen de ketelwagens per boot brengen, aan de plots ontstane "beek" langs de spoorlijn te zien.
Na aankomst aan Bundel Canada haalt de 7001 twee ketelwagens op bij de aansluiting van INEAS Oxide. Zo ontstaat er ruimte om de aangevoerde wagens hier te plaatsen.
De zonet opgepikte wagens worden tegen de aangevoerde wagens geplaatst. Iets later zullen de drie "verse" wagens op dezelfde aansluiting worden geplaatst, waarna de 7001 met twee ketelwagens naar Bundel Zuid zal terugrijden.
° 02/04/01
Bij het volgende bezoek van uw webmaster is het duidelijk beter weer. We arriveren tijdens de ploegwissel, waardoor het even wachten is tot de ploeg met de late dienst in actie komt. Eenmaal dat dit gebeurt, doen de treinbestuurders wel echt hun best om er een fotografisch festijn van de maken: tegelijkertijd trekken de 7002 en de 7001 op. De 7002 rijdt naar achteren terwijl de 7001 met een sleep ketelwagens naar Bundel Zuid rangeert. De video-opname van dit moment vindt u onderaan in deze reportage.
Jarenlang een vertrouwd beeld: een 70'er die weer maar eens een aantal wagens uithaalt van een van de bundelsporen op Bundel Zuid. In dit geval gaat het om de 7002 die nu niet bepaald hard moet werken met deze sleep ketelwagens.
Een oerdiesel aan het werk... Met de rangeerder op zijn vertrouwde plek kan dit zijaanzicht worden gefotografeerd terwijl de 7002 naar een nieuwe set goederenwagens rijdt.
De 7001 is ondertussen van Bundel Zuid naar de aansluiting van Westerlund gereden. Na even aan de poort van deze aansluiting te hebben gewacht, kan de dieselloc met een aantal rongenwagens op weg naar Bundel Zuid worden gefotografeerd.
De meeste wagens zijn uitgehaald op de diverse aansluitingen en een eerste goederentrein met als bestemming Zurenborg is samengesteld. We zien dan ook de 5103 en de 5178 aan het inritsein van Bundel Zuid, klaar om deze trein te komen ophalen.
Wat later is ook de 5168 een trein komen ophalen. We zien haar te Melsele nabij de aansluiting met spoorlijn 59. Het deel van spoorlijn 10 tussen de aansluiting met lijn 59 en de brug over de E34 had een erg landelijk karakter. De komende maanden zal uw webmaster nog vaker dit traject bezoeken want de werken voor de spoorverdubbeling en elektrificatie zijn nakend.
° 08/05/01
Op 8 mei vindt uw webmaster opnieuw de weg naar Melsele. In de voormiddag rijden er enkele aanvoertreinen van Antwerpen naar Bundel Zuid en die moeten natuurlijk worden gefotografeerd. Deze containertrein komt van 't noord en wordt gesleept door de 5122 en de 5167.
De 70'ers zijn nu echt aan hun laatste dagen bezig... Op Kallo doet er nog maar één exemplaar dienst, aangevuld met een 73'er. Met enig leedvermaak toont uw webmaster deze foto: de 7394 was duidelijk niet opgewassen tegen de taak om zo'n stoere 70'er te vervangen en heeft een motorbrandje opgelopen. We zien haar op sleep achter de 5129, op weg van Bundel Zuid naar de ruim een jaar eerder geopende tractiewerkplaats van Antwerpen-Noord.
Na de vorige opname verhuist uw webmaster richting spoorlijn 52 om daar de bedieningstrein naar Boom en omgeving te fotograferen. Nadat deze bedieningen klaar zijn, trekt hij richting Bundel Zuid om daar de dag af te ronden. Helaas is de zon ondertussen achter een dik pak wolken verdwenen, maar dat laat toe om te fotograferen vanuit standpunten die anders onmogelijk zijn. Vanaf de Hazopweg worden de 5122 en de 5167 gefotografeerd als ze voor de tweede keer vandaag (!) met een goederentrein aan Bundel Zuid arriveren. Dezelfde ochtend kwamen ze met een trein van Antwerpen-Noord, deze keer hebben ze een trein uit Antwerpen-Schijnpoort aan de haak.
De laatste der Mohikanen: enkel de 7002 doet vandaag nog dienst rond Kallo. Ook voor haar zal het nu snel over en uit zijn. Samen met de 7001 en de 7003 zal ze op 1 juli buiten dienst gaan en dan is het over en uit in de dagelijkse dienst voor deze stoere locomotieven.
Treinbestuurder Robert de Schepper mag ongeveer tegelijk met de 70'ers op pensioen. Fijn dat hij even wil poseren vanuit de stuurpost van de 7002.
Zoals altijd op weekdagen, komen er in de late namiddag meerdere 51'ers naar Bundel Zuid om gereedstaande goederentreinen op te pikken. Onze spoorwegen in oude stijl: enkele rangeerders kijken toe hoe een collega de 5174 en de 5193 naar de goederenwagens begeleidt. Plots beginnen de treinbestuurders gele vesten te dragen. Een voorbode van nog véél grotere veranderingen die op til staan...
Uw webmaster besluit om naar Melsele te rijden. In de buurt van de aansluiting met spoorlijn 59 worden de 5193 en de 5174 met hun trein naar Antwerpen-Schijnpoort gefotografeerd. Tussen de vele honderden foto's van 51'ers die uw webmaster door de jaren heen maakte, blinkt de 5193 (meteen ook de laatste uit de reeks) uit door afwezigheid. Wellicht was dit dus niet bepaald de meest betrouwbare 51'er?
° 19/06/01
Hoewel ze op papier nog in dienst zijn, komen de 70'ers al niet meer in actie. De moderniseringswerken voor spoorlijn 10 zijn net gestart en dus maakt uw webmaster nog maximaal van de gelegenheid gebruik om deze fraaie spoorlijn nog in beeld te brengen. Voorafgaand aan de werken voor de spoorverdubbeling, is men gestart met het egaliseren van de plaats voor het toekomstige tweede spoor. Al bij al geeft dit tijdelijk extra fotopunten want hierdoor is er minder storend onkruid en kan je als fotograaf ook wat meer opzij gaan staan. Hiervan wordt handig gebruik gemaakt wanneer de 5173 met een containertrein van Bundel Zuid naar Antwerpen-Noord passeert.
Iets later passeren netjes volgens dienstregeling ook 5180 en de 5158 met een lange goederentrein van Bundel Zuid naar Antwerpen-Noord. Achter de al indrukwekkende stam beladen autowagens hangen ook nog een aantal lege houtwagens op weg naar de Ardennen.
Voor opnames van de avondtreinen op deze spoorlijn zijn lange zomerdagen eind juni ideaal. Niet lang na de vorige trein is het opnieuw prijs wanneer de 5110 en de 5157 met een goederentrein naar Antwerpen-Schijnpoort passeren. Doorgaans wisselt uw webmaster van standpunt tussen twee treinen in, maar in dit geval was daar niet voldoende tijd voor. Het geeft goed aan hoe snel de treinen elkaar hier 's avonds opvolgden. Wat verlangt uw webmaster naar de tijd dat de stoere 51'ers nog rondreden, denkend aan het indrukwekkende geluid dat bij deze rookpluimen hoorde.
° 26/06/01
Nog onder de indruk van zijn vorige bezoek een week eerder, wordt snel opnieuw koers gezet naar de omgeving van Melsele. Ook vandaag belooft het weer een indrukwekkend 51'er-feest te worden. We beginnen met een rustig aperitief wanneer de 5179 los van Bundel-Zuid naar Antwerpen-Dam rijdt. Deze foto is vlakbij de overweg van de Hennenneststraat (what's in a name?) gemaakt. Toch een beetje sneu: blijkbaar heeft deze locomotief een extra goederentrein naar Bundel Zuid gesleept. Die trein moet goed in de zon hebben gereden, maar uw webmaster was hier niet tijdig van op de hoogte. Gelukkig zal dit snel worden goedgemaakt.
Iets meer richting Kallo en wat verder van het spoor af worden de 5143 en de 5129 gefotografeerd wanneer ze met een ketelwagentrein van Bundel Zuid naar Antwerpen-Schijnpoort passeren. Van het landelijke karakter van de spoorlijn zal spoedig niet veel meer overblijven...
In de bocht tussen de Grote Baan en de Hennenneststraat worden de 5101 en de 5167 tijdens hun losse rit van Antwerpen-Schijnpoort naar Kallo Bundel Zuid gefotografeerd. Wie kon op het moment van deze opname vermoeden dat de 5101 nog in Algerije (bij Seco-Rail) zou belanden terwijl de 5167 aan Ventura in Italië verkocht zou worden?
Ook de 5122 en de 5127 passeren te Melsele richting Bundel Zuid. We zien deze locomotieven aan de Halve Maan, een onderdeel van een linie ter verdediging van Antwerpen, die werd aangelegd aan het einde van de 19e eeuw. Aan de binnenkant van deze Halve Maan bevond zich destijds een verdedigingspost of zogenaamde "lunet". Op het moment van de opname is het vooral een fraai motief :)
Aan dezelfde locatie draaien we ons 180° wanneer de 5127 en de 5122 met hun goederentrein van Bundel Zuid naar Antwerpen-Noord passeren. Achter de laatste wagen ziet u nog net de contouren van de brug over de E34.
Niet veel later is het de beurt aan de 5167 en de 5101 om met hun goederentrein van Bundel Zuid naar Antwerpen-Schijnpoort te rijden. We bevinden ons in dezelfde omgeving van de vorige foto. Kwestie van u te situeren: rechts is nog net een verlichtingspaal van de E34 zichtbaar.
Helemaal feest wordt het wanneer de 5134 en de 5162 met een goederentrein van Antwerpen-Noord naar Bundel Zuid passeren. In perfecte lichtomstandigheden zien we deze trein de helling van de brug over de E34 oprijden. Waar blijft die teletijdmachine?
In het laatste avondlicht kan nog net de tegentrein worden gefotografeerd. In de omgeving van de Grote baan worden de 5162 en de 5134 met een gemengde goederentrein van Bundel Zuid naar Antwerpen-Noord gefotografeerd. Op dit punt bevindt zich tegenwoordig overigens de splitsing met de zogenaamde "Gentboog" (lijn 10/1).
° 11/06/02
Ongever een jaar na de vorige foto's is de aanleg van het dubbelspoor al ver gevorderd. Uw webmaster bevindt zich in de buurt wanneer een treinschakeling 51'ers (de 5164 en de onzichtbare 5174) van Bundel Zuid naar Antwerpen-Noord rijden. Snel wordt koers gezet naar het noordelijke landhoofd van de brug over de E34. De rookpluim verraadt dat de 51'ers hard aan het werk zijn. Dat moet nog stoerder kunnen en dus verhuist uw webmaster nog snel van positie...
Gelooft u het nu dat er op de vorige foto wel degelijk 2 51'ers in treinschakeling reden? Doordat uw webaster zich bij het maken van de vorige foto vlakbij de E34 bevond en hij al vermoedde dat deze goederentrein aan de aansluiting op spoorlijn 59 op een passerende reizigerstrein zou moeten wachten, werd snel koers gezet naar Antwerpen-Zuid. Met succes! Met een weergaloos gebulder komt de treinschakeling uit de Kennedytunnel omhoog gedonderd. Puur genot, waarbij uw webmaster maar van één ding spijt heeft: waarom is hij hier niet eens vaker komen genieten van deze sound?
Brommende diesels in actie
Op 2 april 2001 worden de 7001 en de 7002 ingezet voor de rangeringen op Bundel Zuid.
Op 8 mei 2001 zijn de uren van de reeks 70 geteld: enkel de 7002 doet nog dienst op Kallo. Treinbestuurder Robert staat toe dat uw webmaster een stukje meerijdt, waarbij opvalt dat de locomotieven in de stuurpost heel anders klinken dan van buitenaf.
De bestuurder van de 5110 en de 5157 weet bij de passage in Melsele wat uw webmaster wil op 19 juni 2001.
