Tijdens de winter van 1948...
We schrijven januari 1948, de oorlog is nog maar net voorbij en ons belgenlandje probeert zich terug te organiseren. Terwijl de stoomtractie nog grote delen van ons nationale spoorwegnet in handen heeft, zijn er toch meerdere zijlijntjes die slechts kunnen overleven dankzij de inzet van motorwagens. De NMBS heeft pas beslist om haar motorwagens van de crème-blauwe schildering om te schilderen naar de even mooie tweetinten groen livrei. Bij de kleine Brossels gebeurt dit tegelijkertijd met de ombouw van gasverbranding naar dieseltractie, waardoor de oude livrei bij deze reeks relatief snel verdwijnt. Bij de andere reeksen motorwagens duurt het allemaal iets langer.

Het fotograferen van treinen is officieel niet toegelaten en is sowieso enkel weggelegd voor rijkere landgenoten. De enkele hobbyisten die er zijn, concentreren zich veelal op lijnen met redelijk veel verkeer i.p.v. rond te hangen en te wachten op die paar treinen per dag langs het hoge aantal zijlijntjes dat ons landje nog telt. Door dit alles zijn er natuurlijk niet zo gek veel foto's uit die tijd die de inzet van motorwagens tonen.

Gelukkig zijn er 70 jaar later zelfs van de motorwagens van de eerste generatie van meerdere types exemplaren bewaard gebleven, zoals bij de Chemin de Fer des 3 Vallées, die naast de knap gerestaureerde kleine Brossel 551.34 (zie Pruttelend langs de Viroin voor meer informatie) ook de erg mooie 608.05 in haar museum heeft staan. Deze laatste motorwagen is in de jaren '90 door de immer enthousiaste ploeg liefhebbers van Antwerpen-Dam opgeknapt, maar heeft sindsdien vooral stof vergaard. Relatief snel na de restauratie werd het immers verboden om treinen met Knorr-remmen in te zetten op het nationale spoorwegnet. Nadat de NMBS het niet meer opportuun achtte om haar collectie volledig zelf bij te houden en er een grote herverdeling werd georganiseerd tussen de diverse museumverenigingen, kwam deze mooie motorwagen bij de CFV3V terecht. Vooralsnog mag deze motorwagen van de eigenaar (nog steeds de NMBS) niet voor toeristische ritten worden ingezet. Hopelijk kan deze betreurenswaardige houding vroeg of laat worden herzien en krijgt dit prachtstuk eindelijk de aandacht die het verdient.

Tijdens de winter van 2016/2017 was het dankzij de goodwill vanuit de CFV3V mogelijk om een echte winterrit te organiseren met de Brossel, waarbij er ook enkele fotostops gepland werden met de 608.05 (die telkens door een rangeerlocje op de juiste plek werd neergezet). Hierdoor konden we met een klein maar enthousiast groepje deelnemers op 14 januari 2017 een dag beleven die even goed 70 jaar eerder had kunnen plaatsvinden. Hoewel de sneeuwvoorspelling voor de voorgaande nacht niet werd ingelost, hebben we toch een unieke dag beleefd. Met die sneeuw hebben we hopelijk bij een volgende poging wat meer succes...

Tijd voor een tijdreis naar de winter van 1948...
We beginnen ons bezoek op een hoge heuvel nabij Vierves-sur-Olloy. Hoewel dit fotopunt zich beter zou lenen voor een lange goederentrein, is het toch ook een leuk zicht als Brossel 551.34 van Vireux-Molhain (Frankrijk) naar Walcourt rijdt. De lage zonnestand in combinatie met een dosis tegenlicht en enige sneeuw op de spoorlijn, zorgen alleszins voor een typische wintersfeer.
In de late voormiddag is de Brossel in omgekeerde richting onderweg van Walcourt naar Vireux-Molhain. We zien de trein hier net voorbij Mariembourg, ter hoogte van een van de vele bruggetjes over kleine beken die in de Motte uitmonden.
Van opzij ziet hetzelfde punt er helemaal anders uit, maar daarom niet minder leuk. Superveel volk zit er niet op de trein, wellicht al een teken aan de wand dat deze spoorlijn op termijn gesloten zal worden...
De motorwagen vervolgt pruttelend zijn weg. Aan het uiteinde van de grote bocht tussen Mariembourg en Nismes wordt hij nogmaals gefotografeerd bij het passeren van een grote plas (dus daar is die sneeuw naartoe...) die voor een leuke reflectie zorgt.
Wat later komt de Brossel aan in Treignes. Deze non heeft haar bestemming bereikt, maar wacht netjes tot de motorwagen volledig stilstaat vooraleer ze uitstapt. Ze is blij om haar familie in Matagne op te zoeken, na een verblijf van meerdere maanden in het klooster van de Soeurs de Notre Dame te Charleroi.
Na de nodige grensformaliteiten en een kruising met de 608.05 (afkomstig uit Frankrijk) te hebben afgewacht, kan de machinist van de 551.34 zijn motorwagen weer in beweging brengen richting Vireux-Molhain. Ondertussen begint het zachtjes te sneeuwen, wat voor wat extra wintersfeer zorgt, hoewel die sneeuw jammer genoeg niet blijft liggen.
Voor het stationsgebouw wacht de 608.05 op de douaneformaliteiten. De zuster die zonet is aangekomen, wacht op haar broer die haar met paard en kar komt ophalen. De machinist van de 608.05 heeft van de langere stop in dit grensstation gebruik gemaakt voor een sanitaire stop en wandelt naar zijn motorwagen om zijn reis verder te zetten.
Zover is het echter nog niet, want de douane neemt haar tijd om (helaas onzichtbaar in de motorwagen) een Belg met wel erg veel geld op zak te controleren. De man staat bekend als een smokkelaar van tabakproducten richting Frankrijk. Op de heenweg is hij door de mazen van het net kunnen glippen en ook nu heeft hij maar net de maximaal toegelaten som geld bij die je mee over de grens mag nemen. Tevergeefs leggen de douaniers hem op het rooster, hij kent immers maar al te goed de juiste antwoorden op hun steeds weer dezelfde vragen. De machinist maakt dan maar een babbeltje met de zuster. Hij vindt het intrigerend dat de zuster niet in de verwarmde wachtzaal gaat zitten, maar die antwoordt dat het leven bestaat uit de nodige beproevingen en dat ze die niet wil ontvluchten.
Door de langdurige ondervraging van de vermaledijde smokkelaar, loopt de rit naar Walcourt vertraging op. De spoorwegliefhebber heeft zo wat meer tijd om de motorwagen te bewonderen. Hoog tijd dus voor een sfeerbeeldje van de markante neus van deze knappe motorwagen.
Uiteindelijk stappen de douaniers misnoegd van de motorwagen en kan die zijn weg richting Mariembourg vervolgen. Bij het passeren zwaait de smokkelaar met een brede grijns naar hen. De fotograaf heeft van de lange pauze gebruik gemaakt om wat verder langs de lijn plaats te nemen, op dit mooie punt met de "Eglise Saints-Valère et Ruffin" op de achtergrond.
Vanop een heuvel wat verderop kan dezelfde motorwagen ook mooi in beeld worden gebracht. Deze erg knappe motorwagen werd gebouwd in 1939, in dezelfde periode dat de Brossels op het spoornet verschenen. De bouw geschiedde in Haine-Saint-Pierre bij de Forges, Usines et Fonderies (FUF). Hoewel deze motorwagen typisch Belgisch lijkt, heeft men zich toch laten inspireren door een motorwagen die in Engeland reeds rondreed. Hoe dan ook, het is een erg knappe motorwagen geworden!
Na het vertrek van de 608.05 is het wachten tot de 551.34 weer richting Treignes en Vireux-Molhain rijdt. We zien de motorwagen net voordat hij de tunnel van Nismes in rijdt. Opvallend detail: de witte lijnen op de zijkant van de tunnel dienen om kleine schuilplekken in de tunnelwand aan te duiden. Die plekken bevinden zich dan waar de witte lijnen de grond raken. Intrigerend dat de lijnen in de loop der jaren op andere plekken aangebracht werden en dat ze duidelijk niet altijd naar de schuilplekken wezen.
Het station van Olloy-sur-Viroin is mechanisch beveiligd. Het inritsein bevindt zich voor de overweg van de weg die Couvin met Doische verbindt. Nadat de rolbarelen het spaarzame wegverkeer (lees: de boer met zijn kar) tegengehouden hebben, kan dat inritsein op veilig worden gezet door de stationschef die zich wat verderop in het station bevindt.
Ook deze dienst rijdt weer door tot in Frankrijk. We zien de motorwagen hier aan de uitritseinen van Treignes. Opvallend trouwens dat de seinen geen seinarm voor een "kleine beweging" (rangering) hebben. Wellicht heeft dit te maken met de grens die wat verderop ligt?
Wat later rijdt de 551.34 een dienst die tot Mariembourg beperkt is. We zien de motorwagen hier bij het verlaten van de enige tunnel op het traject Mariembourg - Treignes, ten oosten van Nismes. Hoewel het traject ten noorden van Nismes lang dubbelsporig is geweest, is het door het profiel van deze tunnel duidelijk dat het deel Nismes - Treignes altijd maar één spoor gekend heeft.
De dag is bijna om als we de 608.05 nog een laatste keer tegenkomen tijdens een rit van Mariembourg naar Vireux-Molhain. We zien de motorwagen onder de brug aan de inrit van het station van Treignes. De machinist laat de motorwagen dan ook uitbollen voor de laatste meters naar het grote grensstation.
In de Brossel concentreert de machinist zich op zijn taak als het buiten opnieuw begint te sneeuwen. Echt luxueus kan je een Brossel niet noemen, toch maakt de houtafwerking een bijzonder sfeervolle indruk.
De machinist verdient nog wat extra aandacht, zeker in zijn typische outfit waarin in de naoorlogse periode de motorwagens worden bestuurd. Let trouwens ook even op het wel zeer beperkte effect van de ruitenwisser. Ach ja, de machinist is wellicht tevreden dat hij op deze motorwagen mag rijden i.p.v. op een stoffige stoomlocomotief.
Tijdens het invallen van de duisternis, passeert Brossel 551.34 leerlooierij Houben ten oosten van Nismes. De gloriedagen van deze leerlooierij lagen in de 19e eeuw, het bedrijf is duidelijk op haar retour. Ondertussen is het trouwens weer beginnen te sneeuwen, wat zeker een toegevoegde waarde is voor deze opname in de schemering.
We ronden af in Olloy-sur-Viroin, waar de motorwagen een ruime pauze heeft in afwachting van een tegentrein uit Treignes. Blijkbaar is er een probleem met de verlichting in het station, want hoewel dat dit station nog bemand is, is het gebouw in duisternis gehuld.
Omdat het zo mooi is wordt nog een laatste opname van de 551.34 in Olloy-sur-Viroin getoond. Stilletjesaan is het tijd om weer naar 2017 terug te reizen en de CFV3V te bedanken voor de fantastische dag die ze ons bezorgd hebben. De andere deelnemers aan deze rit verdienen ook een dankjewel voor de leuke en gemoedelijke sfeer waarin deze rit plaatsvond. Dit schreeuwt om een vervolg!
Index